Шаман Кабан күле җеннәрен кузгатачак

Хоргум Даг дигән авылда туып үскән малайның әти-әнисе аерылышканнан соң, ана кешегә өч баланы үстерү кыен булыр дип, әтисенең апасы Лазоны үзенә тәрбиягә ала. Ә ул хатын шаман буларак таныла. Күп кенә сабыйларның кендек әбисенә әверелә. Аларның бабалары да шулай ук кешеләрне дәвалау белән шөгыльләнгән.
Узган гасырның егерменче елларына хәтле Тыва халкы табибның нәрсә икәнен дә белми. Аларны төрле авырулардан шаманнар коткара. Совет чорында үзләренә эшләргә ирек бирмиләр. Рәсми документлар буенча 1922-40 елларда 725 шаманны атып үтерәләр. Бүгенге көндә Тывада шаманнар шактый булса да, Лазо Мунгуш кебек танылганнары бик сирәк. Ул Кызыл шәһәрендә яши.
- Лазо, Сезнең әлеге сәләтегез кайчан ачылды? Беренче мәртәбә дәваланучыларыгыз кемнәр?
- 70 нче елларда үзем белән бергә эшләгән механизаторларны кырда ташка утыртып дәвалый башлаган идем. Аларга ярдәмем тигәннән соң халык килә башлады. Ул чакта яшерен генә эшләргә туры килде.
- Сезгә нинди авырулар белән мөрәҗәгать итәләр? Диагнозны үзегез куясызмы?
- Нинди генә авырулар белән мөрәҗәгать итмиләр. Остеохондроздан интеккәннәрне, имгәнүчеләрне, психик һәм башка авыруларны дәваларга тырышам. Кайберләре табиб диагнозы белән килә, кайсыларына үзем куям. Мин даруларны үзем ясыйм. Аларга ундүртәр төрле әйбер кушып эшлим. Соңгы вакытта яман шештән дәвалый башладым. Моннан сигез ел элек Түбән Новгородтан бер яшь кызны китергәннәр иде. Табиблар аны бер ай гомере калган дип җибәргән. Өч көн дәвалаганнан соң: «Сеңлегез ай ярым яшәсә, мине чакырыгыз», - дидем. Шуннан соң ул терелеп кияүгә чыкты. Туена да бардым. Бүген дә шалтыратып рәхмәтен җиткерә. Соңгы вакытта үзебездәге табиблар да көчле авыруларны миңа җибәрәләр. Үзебездәге сәламәтлек саклау министрының әнисен дәваларга туры килде. Реанимациягә авыр хәлдәгеләр янына, бала табу йортларына чакыралар.
- Үзегезне Тывада гына түгел, чит илләрдә дә яхшы беләләр икән. Анда да табиблар чакыруы белән барасызмы?
- Әйе, Швейцариядә җиде ел госпитальдә эшләп кайттым. Табиблар махсус чакырды. Анда өч гаилә мин дәвалаганнан соң балалы булды. Исемнәрен дә минем хөрмәткә Лазо дип атадылар. Казаннан кайткач, башта Монголиягә, аннары Латвия Президенты чакыруы буенча шунда китәргә җыенам.
- Казанга чакыру булса, килер идегезме?
- Дәвалау өчен юл чыгымнарын күтәрерлек кырыклап кеше җыелса, эшләргә урын була икән, нишләп килмәскә? Мин беркайчан да акчаны сорап алмыйм. Әгәр халыкка минем ярдәмем тия икән, мин куанам гына. Дөрес, дару бәясе кыйммәтрәк тора. Алдан ук әйтә алам, ноябрь аена кадәр мин буш түгел.
- Бүген күп кенә күрәзәчеләр кешеләргә киләчәк язмышларын әйтү белән шөгыльләнә. Сез дә әйтә аласызмы?
- Белсәм дә, мин киләчәкне әйтергә яратмыйм. Дөресен әйтсәң, кеше борчыла башлый. Аны әйтергә ярамый. Шунысын әйтим, кеше тормышы өчен иң куркыныч булып 27, 36, 45, 54, 63, 72 яшьләр санала.
- Үзегезгә кагылышлы сорау да бирим әле. Ни өчен муеныгызга төрле ташлар тагасыз?
- Алар кешене яман күзләрдән, бозымнардан саклый.
- Дәвалаудан тыш тагын ниләр белән шөгыльләнәсез?
- Мин көрәшче идем. Бүгенге көндә Россия категориясендәге хөкемдар да булып торам. Шахмат уйнарга яратам.
PS. 21 июньдә 22 сәгатьтә Г. Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры янында Якутиядән килгән Степанида Борисова белән Лазо Мунгуш чыгышын күреп булачак.